Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi 28 Ocak 2020 tarihinde Evrensel Periyodik İnceleme mekanizması çerçevesinde Türkiye'nin insan hakları durumunu ele alacak. İnanç Özgürlüğü Girişimi olarak Norveç Helsinki Komitesi ve Forum 18 ile birlikte inanç özgürlüğü hakkı üzerine raporumuzu sunduk.
Türkiye’de din veya vicdan özgürlüğü ile ilgili olarak Ocak 2016 - Mart 2019 aralığını kapsayan izleme raporu din veya inanç özgürlüğü hakkının bileşenlerini uluslararası insan hakları hukukunu temel alarak sistematik bir şekilde değerlendirmektedir. Raporda ayrıca mevzuat ve uygulamanın insan hakları hukuku ile uyumlu hale getirilmesi konusunda yol gösterici tavsiyelere ve iyi uygulamalara yer verilmektedir. Türkiye’nin din veya inanç özgürlüğü alanında gerek uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve Lozan Antlaşması gerekse Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndan kaynaklanan önemli insan hakları yükümlülükleri bulunmaktadır. Öte yandan eski ve yeni pek çok inanç özgürlüğü meselesi mevzuat ve uygulama değişikliği ile halen çözüm beklemektedir. Raporda ayrıntılı bir şekilde ortaya konan bulgular herkesin din veya inanç özgürlüğü hakkının etkili bir şekilde korunmasının güvence altına alınması için insan hakları standartlarını temel alan ve kapsayıcı bir danışma süreciyle hayata geçirilecek köklü bir dönüşüme ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.
Türkiye’de cemaat vakıfları, diğer vakıflardan farklı olarak özel bir yönetmelikle seçim yapabiliyor. Son seçim yönetmeliği ise 2013 yılında yürürlükten kaldırıldı ve yeni yönetmelik yayınlanmadı. Proje yöneticimiz Dr. Mine Yıldırım, Avukat Sebu Aslangil ile cemaat vakıflarının seçim yapamaması meselesini, vakıflar üzerine etkisini ve çözümünü konuştu.
Çocuğunun zorunlu din dersinden muaf olması için hukuki mücadele veren veliye mahkemeden yanıt geldi. İstanbul 4. İdare Mahkemesi, "Zorunlu din dersi eşitlik ilkesine aykırı" dedi.
Anayasa Mahkemesi (AYM), başörtüsü yasağı nedeniyle okula gidemeyince aldığı bursu faiziyle iade etmek zorunda kalan öğrencinin din özgürlüğünün ve eğitim hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Yargıtay, cemevlerinin ibadethane olduğuna ve elektrik faturalarının da diğer ibadethaneler gibi devlet tarafından karşılanması gerektiğine hükmetti.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Muhammed Peygamber'in "pedofil eğilimleri olduğunu" söylediği için para cezasına çarptırılan Avusturyalı bir kadının düşünce ve ifade özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar verdi.
AİHM, başörtüsü ile mahkeme salonuna girmek isteyen kişinin engellenmesinin amacının mahkemeye karşı saygısızlığın önlenmesi ve duruşma düzeninin korunması olduğunu ve bu noktada başvurucunun duruşma salonuna girmesinin herhangi bir saygısızlık teşkil etmediğini veya duruşma düzenini bozacak nitelikte olmadığını belirtmiştir.
Zengin grubu kararlarının toplumsal değişimde etkili olma potansiyeli yüksek kararlar olduğuna kuşku yok. Bu kararlar hem üst düzey siyasetçilerde hem de tabanda yankı uyandırdı. Kararların uygulanmasıyla ilgili başta Alevi toplumu olmak üzere çeşitli inanç grupları, sendikalar, insan hakları ve düşünce kuruluşları görüş açıkladı. Gerek ulusal süreç gerekse BK’daki süreç henüz etkili olmasa da, kararların sağladığı olanakların değerlendirilmesiyle eğitim hakkı ve inanç özgürlüğünün kesişiminde yer alan önemli konularda ilerleme sağlamak mümkündür. Bu nedenle insan haklarıyla ilgilenen tüm taraflar bu önemli kararların yolunu açtığı uluslarası ve yerel süreçlere dahil olmalıdır.
AGİT DKİHB / AK Venedik Komisyonu Din veya İnanç Topluluklarının Tüzel Kişiliği Hakkında Kılavuz İlkeler Türkiye'de bu konudaki boşluk ve sınırlamaların iyileştirilmesi konusunda yol gösterici olabilir.
Dr. Tolga Şirin makalesinde, AIHM'in zorunlu din dersine ilişkin Hasan ve Eylem Zengin/Türkiye (2007) ve Mansur Yalçın ve diğerleri/Türkiye (2014), kararlarının yarattığı tartışmalar sırasında üç önemli noktanın gözden kaçırıldığına dikkat çekiyor: 1) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin zorunlu olması, muafiyet hakkını dışlamaz 2) Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi sorunu sadece ebeveynlerin sorunu olarak ele alınmamalıdır 3)Dinsel endoktrinasyon sadece din dersinde gerçekleşmez
2011-2012 yılında uygulamaya konan değişiklikler göz önünde bulundurulduğunda, zorunlu DKAB dersinin İslam içindeki çeşitliliği (Türkiye ile sınırlı kalacak şekilde) yansıtmakta çoğulcu din öğretimi olma yolunda önemli bir gelişme sağlandığı söylenebilir. Öte yandan ders, hem “(İslam) din öğretimini” hem de “(Başka) dinler hakkında öğretimi” içerme niteliğini korumuştur.